(Hadalsame) 13 Dis 2023 – Meelaha Ka baxsan magaalada Milton Keynes, waqooyi galbeed ee London, waxaa ku yaalla beer lagu ilaaliyo shan wareeg oo silig ah sababtoo ah waa warshad wax soo saar oo aan caadi ahayn.
Albaabka warshaddan ayaan waligeed saxaafada loo furin 85-tii sano ee la soo dhaafay. Aragtida hore ee soo gelitaanka, waxyaalaha u muuqda inay ka socdaan Xarunta waa howlo maalmeed.
Laakin xagga dambe waxaa ka socda arrin kale – waa jabiyayaasha lambar sireedka (xaliyeyaasha furaha sirta ah) sida Alan Turing, qolalka qufulan iyo aaladaha sirta ah sida filimada James Bond.
Galitaanka gaarka ah
Waa maxay sababta loo adkeeyay ammaanka halkaas? Alaabtan ma waxaa loo sameeyay basaasiinta Ingiriiska si daaha looga rogo shaqadooda qarsoon?
BBC waxay heshay fasax gaar ah oo ay ku booqan karto meshaas, waxaana laga reebay dhamaan taleefannada, hawlwadeennada amniga ayaana wariyeyaasha BBC la socday intii ay halkaa joogeen.
Booqashada halkaas waxay ina siinaysaa aragti ah waxa gudaha ka socda iyadoo xaruntan isgaarsiinta ee HMGCC ay u muuqato inay hesho la-bahwadaag cusub.
“Runtii waxaan ku adkeynay dadka inay nala xiriiraan taasina waxay ahayd hab aad u wanaagsan oo wax loo qabto marka ay noqoto taariikhdayada,” ayuu yiri George Williamson, madaxa fulinta ee warshadda.
Laakin wuxuu sheegay in hadda la joogo waqtigii wax laga bedeli lahaa, xitaa haddii ay u muuqato ‘wax yaab leh’. Meeshu waxay u eg tahay dhismo warshadeed oo leh dhismayaal aan qoraal lahayn.
Waxayna shaqaalaysaa injineero, khubaro ku xeel dheer Fiisigiska, kimistariga, naqshadeeyeyaal iyo kuwo kale oo takhasus leh. Tani waxaa uu ku sifeeyay ereyo aan caddayn oo ah ‘isku dhafka farshaxanka iyo injineernimada’.
Meelaha qaarkood waxaa loo sheegayay in wariyeyaashu ay xirtaan dhar gaar ah, waxay tusayeen mashiinno kala duwan oo la yaab leh, oo ay ku jiraan, qalabka laser-ka iyo daabacadaha 3D.
Laakiin su’aasha muhiimka ah ee halkan taal ayaa ah maxay tahay sababaha loo sameeyay mashinnadan? Dhibaatadu waxay tahay, si kasta oo la’isugu dayo in lagu ogaado, qofna ma sheegi Karin arrinkaas. Sababta oo ah alaabada halkan lagu sameeyo ayaa ah waxyaabo si heer sare ah loo gaar yeelay.
Taariikhdeeda
Laakiin waxaynu dib u raaci karnaa wixii hore. HMGCC waxaa la dhisay in yar ka hor intii uusan bilaaban dagaalkii labaad ee aduunka. Waxa la abuuray markii basaasiinta iyo diblomaasiyiinta Yurub u baahdeen inay si qarsoodi ah oo ammaan ah ula xiriiraan Ingiriiska.
Si loo gaaro yoolkaas, waxaa la sameeyay radiyeyaal xagga isgaarsiinta ah oo qarsoodi ah oo lagu gudbin karo farriimaha dublamaasiyadda. Kadib duullaankii Jarmalku ku qaaday Poland sanadkii 1939-kii, saraakiishii ka soo qaxday Warsaw waxay adeegsadeen qaar ka mid ah idaacadahan si ay u faafiyaan waxa ka dhacaya halkaas.
Markii dagaalku billowday, halkan waxaa lagu sameeyay raadiyeyaal yaryar oo la siin karo sirdoonka Ingiriiska ee MI6 kuwaas oo baarashuut looga soo tuuray safafka cadawga gadaashooda si ay u ururiyaan xogta.
Alan Turing wuxuu ku noolaa oo ka shaqeeyay Park Henslop intii lagu jiray dagaalka. Wuxuu caan ku noqday jebinta lambar sireedyada Nazi-ga ee Bletchley Park, oo u dhow goobta, wuxuuna ku sugnaa HMGCC soo saarista qalab bixin doona sir cod ah.
Mashiinkan ayaa waxaa isticmaali jiray hoggaamiyihii Ingiriiska Winston Churchill iyo hoggaamiyihii Mareykanka Franklin D. Roosevelt xiligii dagaalka, waxaana culeysiisu uu ahaa 50 tan.
Baarayaasha wakhtiga casriga ah
Sir Dermot Turing, oo uu adeer u yahay Turing, ayaa BBC-da u sheegay: ‘Waxaan ka shakisanahay in waqti kasta uu si toos ah u raadin karo wixii halkaas ka socday 70 ama 80 sano ka hor.’
“Baahida isgaarsiinta sugan weli ma dhammaan,” ayuu yiri.
Haddaba maxay tani ka qabtaa adduunka casriga ah? Xitaa maanta, wakiilada sirta ah ee ka shaqeeya waxa loogu yeero ‘goobaha xaddidan’ ee Ruushka ama Iran waxay u baahan yihiin qalab isgaarsiineed oo sugan.
In kasta oo HMGCC aanay arrintan ka hadlin, haddana ilo kale ayaa sheegaya in basaasiinta casriga ahi ay ku tiirsan yihiin aaladaha ay ka midka yihiin gudbiyaasha sirta.
Xiriirku waa qayb ka mid ah shaqadooda. Sida muuqata aaladaha dhageysiga iyo dabagalka ayaa la mid ah kuwa qarsoon, laakiin marka wax laga weydiiyo , mas’uuliyiintu way iska aamusaan.
“85-kii sano ee aan joognay waxaan sameynay hababka isgaarsiinta ee ugu amniga badan oo u oggolaanaya dadka meelaha fog fog, iyo meelaha khatarta ah inay si qarsoodi ah ula xiriiraan UK,” ayuu yiri Williamson.
Sida filimada James Bond
Waxay u egtahay in ay dhamaantood la mid noqon karaan filimada James Bond ‘Q Branch’. Khubarada ayaa aaminsan in isbarbardhigga noocaas ahi uusan ahayn mid sax ah. Waxa aan filayaa in aysan samayn wax, wax qarxinaya ama baabuur gantaalo soo ridaya, laakiin cidina ma hubto.
Qol Meesha ku yalla, laba ka mid ah shaqaalaha ayaa hubinaya qalabka korontada si ay u hubiyaan in aanay qofna si lama filaan ah uga nixin. Alaabta halkan lagu sameeyay waxaa lagu tijaabiyaa kulayl aad u daran iyo qabow si loo hubiyo inay wali gudbin karaan oo ay heli karaan fariimaha xaalad kasta.
Tani waxay kaa caawin kartaa in la ogaado sida looga fogaado xaalad cadaw ah iyo sida loo aqoonsado qalab kasta oo lagu isticmaalo carradeeda.
Furitaanka meeshan kadib tobanaan sano oo qarsoodi ah
Kadib markii ay muddo ka maqnayd indhaha dadweynaha, haatan waxay isu furaysaa adduunka, waxayna sidaas u samaynaysaa tiknoolajiyada cusub oo lagusoo saarayo.
Xitaa haddii la soo saaro tignoolajiyadda aan wax shaqo ah ku lahayn amniga qaranka ee gobol gaar ah, waxaa laga yaabaa inay isticmaaleyso kuwa horumariyayaashu aysan ka warqabin.
Waagii hore, xeerarka adag ee amniga ayaa ka dhigay wadashaqeynta mid aan macquul aheyn, laakiin waxaa laga yaabaa in ay hadda dhici karto.
“Fikirka ka dambeeya tani waa in aan ku dhejin karno injineeradayada iyo fikradahooda waaweyn hal qol oo ay joogaan dadka ka socda warshadaha ama akadeemiyada,” ayuu yiri Williamson.
Oo wuxuu yidhi, ‘Marka fikrado kala duwan ay isu yimaadaan, daqiiqad layaab ah, wax runtii gaar ah ayaa soo bixi doona.’
Laakiin sida tignoolajiyadan loo isticmaali doono waxay ahaan doontaa sir sida ku dhawaad wax kasta oo kale.
BBC
Hadalsame Media
